Ramana Maharshi và Sức Mạnh Của Sự Im Lặng II

Nhiều người tin rằng giác ngộ hay tự chứng ngộ là điều cần đạt được, là mục đích cần đạt đến; nhưng Ramana nói rằng không phải vậy. Trạng thái giác ngộ này xảy ra khi tâm trí trở nên tĩnh lặng. Khi mọi sự thu đạt kết thúc, mọi tìm kiếm cũng chấm dứt. Đó là lúc những sở thích, phán đoán, quan điểm, và mọi trò chơi của tâm trí sụp đổ. Đó là sự giải thoát khỏi mọi trò chơi của tâm trí. Người ta không đạt được trạng thái này thông qua luyện tập (mang ý lập lại, máy móc. Cái trí cần luyện tập, nhưng mới là giai đoạn định trí chưa phải là thiền. Thiền liên hệ đến Bồ đề. LND); ông thậm chí còn nói: "Không cần luyện tập tinh thần cho sự tìm kiếm này. Bổn phận của bạn là tự tại (to be). Không phải thế này hay thế kia, mà chỉ đơn giản là hiện hữu, tồn tại thuần khiết (to be)"

Giáo lý tinh thần đều giống nhau trong mọi truyền thống; điều thay đổi là phương pháp giảng dạy. Ramana giảng dạy một cách trực tiếp, ngài không khuyến khích hay cấm đoán việc thực hành. Một câu chuyện minh họa rõ điều này. Một trong những đệ tử của ngài, khi đến sống tại Ashram với Ramana, đã mang theo tượng các vị thần để thờ phụng. Y lập một bàn thờ nhỏ trong phòng, nơi ông thực hiện các nghi lễ và cầu nguyện hàng ngày. Một ngày nọ, ngài chỉ cho Ramana xem bàn thờ của mình, nhưng Ramana chỉ nhìn và im lặng. Hai năm sau, khi đi ngang qua, Ramana nhìn thấy bàn thờ và chỉ nói: "Ồ! Anh vẫn còn giữ bàn thờ đó sao?" Người đệ tử hiểu rằng mình không còn cần phải duy trì việc luyện tập nữa, đã đến lúc phải giải thoát bản thân khỏi nó. Ramana nói rằng điều thực sự đưa một người đến trạng thái im lặng đó, một cách trực tiếp, là tự hỏi: "Tôi là ai?"

Câu hỏi này không nên được lặp lại một cách máy móc hay tụng niệm như một câu thần chú. Việc đặt câu hỏi cần được thực hiện với sự quan tâm sâu sắc đến việc khám phá ý niệm về một cái "tôi" này bắt nguồn từ đâu. Ramana nói với chúng ta: "Ân sủng ở bên trong bạn, ân sủng là chính bạn. Ân sủng không phải là thứ mà người khác ban cho; nếu nó là thứ bên ngoài, nó sẽ vô dụng."

Rõ ràng giáo lý của Ngài hướng đến chính mình, hướng nội. An lạc chỉ phụ thuộc và duy nhất vào mỗi người chúng ta; nó ở bên trong chúng ta. Không ai mà không có nó bên trong mình. Vì vậy, để đạt được trạng thái Ân sủng này, chúng ta phải hướng nội. Chúng ta cần chú ý đến cảm xúc của mình, cách tâm trí vận hành, cách chúng ta lý giải và biện minh cho hành động và suy nghĩ của mình, cách chúng ta lệ thuộc vào các sự kiện bên ngoài để có được hạnh phúc và bình an.

Chúng ta không thích ở một mình, bởi vì khi ở một mình và không có gì làm chúng ta giải khuây, lúc đó những vấn đề chưa được giải quyết sẽ nổi lên. Vì chúng ta không muốn nhìn vào bản thân, vì chúng ta sợ những gì mình có thể tìm thấy, chúng ta tránh né những vấn đề cốt lõi, những câu hỏi làm phiền và quá đau đớn, và đó là lý do tại sao chúng khiến chúng ta sợ hãi.       

Con người có xu hướng trốn tránh nỗi đau, và có những người nói rằng điều này là lành mạnh và thậm chí là đáng mong muốn. Tuy nhiên, chúng không đơn giản biến mất vì chúng ta phớt lờ chúng. Hoàn toàn ngược lại, những con quái vật này vẫn ở bên trong, hoạt động, ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng ta. Ví dụ, khi chúng ta sợ nỗi đau mất mát, để trốn tránh nỗi đau ấy, chúng ta bắt đầu liên hệ một cách hời hợt. Điều này là bởi vì ta nghĩ rằng nếu người đó ra đi, chúng ta nghĩ rằng mình sẽ không đau khổ vì chúng ta không có một mối quan hệ sâu sắc. Khi đó, cuộc sống trở nên nông cạn, và chúng ta bắt đầu sống ngày càng hời hợt, tránh né chiều sâu của con người chúng ta. Không nhận ra rằng không có kho báu nào ở vùng nước nông, chỉ có rác tích tụ trên bề mặt. Bản thân sự hời hợt này mang đến một nỗi đau liên tục và sâu thẳm, nó đòi hỏi ngày càng nhiều sự hời hợt để che giấu, và trở nên không thể chịu đựng được.

Vậy nên giải pháp không phải là trốn chạy, bởi vì chạy trốn chính nó đã là một nỗi đau. Nhưng nếu chúng ta nhìn vào nỗi đau, trải qua nó, sống với nỗi đau ấy bằng sự chú tâm, và học hỏi từ nó, chúng ta sẽ hiểu rằng đau khổ đến từ chính hành động chạy trốn khỏi chính mình. Nếu chúng ta đủ mạnh mẽ để đối mặt với giông bão, biết đâu mặt trời sẽ chiếu sáng một lần nữa, và đau khổ sẽ chấm dứt. Chúng ta phải can đảm và chỉ dựa vào bản thân chúng ta, vì xã hội hiện đại không giúp chúng ta hướng nội và thoát khỏi những điều hời hợt được tạo ra do trốn tránh sự thật.

Ngành công nghiệp giải trí ngày càng khiến chúng ta xao nhãng, giải khuây ngày càng nhiều hơn khiến chúng ta ngày càng hời hợt. Tại sao chỉ có con người mới tìm kiếm sự giải trí? Động vật không biết chán; chúng vẫn sống. Nhưng con người lại gặp vấn đề về sự nhàm chán, nhu cầu thoát khỏi nỗi đau dai dẳng và nhức nhối. Chính ý niệm về sự chia ly là nguyên nhân của sự đau khổ nó đi cùng với cuộc sống con người. Với sự vô minh về bản chất thực sự của chúng ta nảy sinh nhu cầu giải trí.

Khi không bận rộn với việc gì, trong những khoảnh khắc rảnh rỗi, không có tivi hay mạng, chúng ta cảm thấy buồn chán. Và ý nghĩ đầu tiên xuất hiện trong đầu là chúng ta nên tìm việc gì đó để làm, để lấp đầy tâm trí bằng một điều gì đó. Chẳng phải đây là triệu chứng cho thấy chúng ta không thể kết nối với bản thể, con người sâu thẳm bên trong mình sao? Khi chúng ta phủi bụi dưới thảm, nó vẫn ở đó, ngay cả khi chúng ta không nhìn thấy, nó vẫn tiếp tục ở đó. Nhưng sẽ đến lúc chúng ta phải đối mặt với nó; là lúc nó bắt đầu làm phiền chúng ta và khiến chúng ta khó chịu.

Phải chăng nhu cầu liên tục tạo ra những cách giải khuây và tìm kiếm hạnh phúc này là một triệu chứng cho thấy chúng ta đang ngày càng xa rời bản chất của chính mình? Xa rời khỏi bản chất đích thực của chúng ta, bản chất an lạc, một trạng thái hạnh phúc vĩnh cửu? Chúng ta càng xa rời cốt lõi của bản thể mình, thì càng tìm kiếm hạnh phúc trong đồ vật, hoàn cảnh, hay con người. Càng ham muốn sở hữu và ham muốn tìm kiếm, thì càng xa rời cốt lõi của bản thể, con người của mình. Ngay cả việc tìm kiếm tinh thần cũng vậy, có thể trở thành một sự giải khuây. Tìm kiếm tinh thần là hành trình tìm kiếm sự kết nối trực tiếp từ bản thể, con người sâu thẳm nhất của chúng ta, với Bản thể đích thực ngự trị trong mỗi chúng ta. (sự kết nối con người bên trong của chúng ta với Thực tại tối hậu hay Thượng đế. LND). Nhưng nó cũng có thể bị tâm trí lợi dụng và trở thành một sân chơi khác.

Cuộc tìm kiếm này thật đau đớn bởi vì, khi chúng ta đã xa rời bản chất đích thực của mình bằng cách tìm kiếm những thú vui và sự thỏa mãn bên ngoài, và quên mất con đường dẫn đến nguồn mạch không bao giờ cạn ở bên trong ta, khi lạc hướng, chúng ta có thể không biết bắt đầu hành trình trở về với cốt lõi của bản thể mình từ đâu. Chúng ta đã tự lừa dối chính mình rằng chúng ta có thể tìm thấy ở bên ngoài, mà điều đó lại chỉ tồn tại bên trong ta, bằng cách nghĩ rằng nếu chúng ta có nhiều tiền hơn, nhiều danh vọng hơn, nhiều sự lãng mạn hơn, hay nhiều sự thánh thiện hơn, chúng ta sẽ hạnh phúc. Việc tìm kiếm hạnh phúc không hề sai; vấn đề nằm ở chỗ chúng ta tìm kiếm nó ở những nơi không thể tìm thấy được.

Hướng sự chú ý vào bên trong là bước đầu tiên trong tiến trình tái tạo con người bên trong chúng ta. Khi Ramana Maharshi nói rằng con đường duy nhất là vượt qua đau khổ, điều này có thể khó hiểu và thậm chí khó chấp nhận, bởi vì tâm trí con người luôn tìm kiếm khoái lạc và né tránh đau khổ. Vậy nên, điều đầu tiên chúng ta cần chấp nhận là sự thật rằng trong cuộc sống, chúng ta phải chào đón nỗi đau, cũng như chúng ta chào đón khoái lạc. Và có lẽ điều chúng ta không nhận ra là việc cố gắng trốn tránh nỗi đau chỉ làm trầm trọng thêm chính điều chúng ta đang cố gắng trốn tránh; thực tế, chính sự trốn tránh mới là điều khiến nỗi đau kéo dài.

Trong xã hội hiện đại, người ta tin rằng chúng ta có quyền được hạnh phúc. Điều này không sai; thực tế, tất cả chúng ta đều có quyền đó, không chỉ chúng ta có mà chính bản chất của chúng ta là hạnh phúc. Tuy nhiên, hạnh phúc bẩm sinh này không phụ thuộc vào bất cứ ai hay bất cứ điều gì để tồn tại; hạnh phúc bẩm sinh này tồn tại một cách tự nhiên. Vấn đề là chính chúng ta đã xa rời quá nhiều và quá lâu khỏi trạng thái tự nhiên của bản thể này, đến nỗi chúng ta đã đánh mất hạnh phúc tự tại và tự nhiên, và bắt đầu tìm kiếm nó bên ngoài bản thân, ở những người khác hay hoàn cảnh khác. Chúng ta nghĩ rằng mình phải tạo dựng hạnh phúc thông qua những sự kiện bên ngoài. Chúng ta cố gắng để có mọi thứ tốt nhất, có ngôi nhà đẹp nhất, chiếc xe sang nhất, thân hình quyến rũ nhất, cuộc sống xa hoa nhất, vân vân. Nhưng thực tế, chính sự tìm kiếm bên ngoài này chỉ khiến chúng ta ngày càng xa rời những gì mình đang tìm kiếm.

Khi chúng ta tìm kiếm hạnh phúc, điều thực ra không cần phải tìm kiếm, vì nó vốn dĩ có sẵn trong chúng ta, chúng ta tạo ra bất hạnh cho chính mình và cho những người xung quanh. Ví dụ, một số người tin rằng để hạnh phúc, họ cần phải kiếm thật nhiều tiền, mua một ngôi nhà đẹp, một chiếc xe hơi tốt, v.v. Họ bắt đầu làm việc để đạt được mục tiêu đó, và thường thì, vì mải mê theo đuổi tiền bạc, họ trở nên vô cảm với mọi điều ở xung quanh. Không hiếm những người giàu có trả lương cho người lao động thấp hơn mức lương tối thiểu. Những người phàn nàn khi trả lương cho người làm nhưng lại vui vẻ trả cùng số tiền đó cho một bữa tối thịnh soạn mà họ nghĩ sẽ khiến họ hạnh phúc. Trong cuộc tìm kiếm hạnh phúc bên ngoài này, con người thường trở nên tàn nhẫn và hủy diệt. Chúng ta không nhận ra rằng mọi thứ mà lệ thuộc vào ai đó hoặc điều gì đó có mang lại hạnh phúc cho chúng ta cũng là điều không có thật. Tất cả hạnh phúc chúng ta cần đều nằm trong chính mình.

Cũng có niềm tin rằng trong cuộc tìm kiếm nội tâm này, chúng ta có thể giúp đỡ người khác mà không cần bản thân phải thực sự dấn thân vào đó. Có lẽ cách duy nhất để giúp đỡ người khác là tự mình thay đổi hướng, từ việc tìm kiếm sự thỏa mãn bên ngoài qua việc nhận ra những điều kỳ diệu của thế giới nội tâm. Tôi không thể làm gì để giúp đỡ người khác trên hành trình này, ngoại trừ việc tự mình bước đi trên hành trình giác ngộ chân lý, và kết nối với bản chất thuần khiết và thiêng liêng nhất bên trong tôi. Ramana Maharshi cho rằng sự giúp đỡ lớn nhất cho nhân loại là nhận ra bản chất thực sự của mỗi người. Thay vì tìm kiếm những phương tiện bên ngoài để tạo ra sự thay đổi, phục vụ lớn lao nhất mà một người có thể cống hiến là khám phá ra bản ngã đích thực của chính mình.

Không khó để hiểu tại sao hình thức giúp đỡ nhân loại cao nhất là tự giác ngộ. Một chúng sinh giác ngộ không xung đột, với chính mình hay với bất kỳ ai khác. Do đó, họ không tạo ra các vấn đề xã hội hay bất hòa trong môi trường họ sống. Họ sống trong hòa bình với chính mình và do đó hòa bình với thế giới. Họ tỏa ra hòa bình. Khi chúng ta không ở trong trạng thái hòa bình này, chúng ta có thể tự lừa dối mình bằng cách nghĩ rằng chúng ta đang làm việc vì hòa bình, nhưng thực tế là chúng ta tỏa ra và sinh sản ra trong môi trường của mình những gì chúng ta là. Nếu chúng ta xung đột, thì xung đột là điều mà chúng ta đóng ghóp vào thế giới; không thể khác được. Do đó, cách tốt nhất, và có lẽ là cách duy nhất để giúp nhân loại là hướng nội, tìm kiếm Bản ngã sâu sắc nhất của chúng ta, đó là thực tại vĩnh hằng.

Một số người có thể hỏi liệu đây có phải là một thái độ ích kỷ không? Với tôi, câu hỏi này dường như là một cách khác để thoát khỏi nỗi đau đi kèm với việc hướng nội. Chúng ta tin rằng mình có thể làm điều gì đó để thế giới tốt đẹp hơn, mà không nhận ra rằng chúng ta cũng đang ở trong tình trạng tương tự như thế giới vậy. Nói cách khác, chúng ta đang xung đột, chúng ta liên tục tìm kiếm một thứ gì đó, và sự tìm kiếm này là triệu chứng của việc không có thứ chúng ta tìm kiếm, điều đó là hiển nhiên. Bởi vì không ai đi tìm thứ mà mình đã có. Nếu chúng ta đang tìm kiếm hòa bình hoặc cố gắng thúc đẩy hòa bình, điều đó có nghĩa là chúng ta không có hòa bình. Nếu chúng ta tìm cách thúc đẩy công lý xã hội, thì chúng ta cũng có thể biết rằng không có công lý trong chúng ta. Rất khó để chấp nhận điều này, vì chúng ta đã quen nghĩ rằng công việc của mình ở bên ngoài, trong thế giới bên ngoài. Có lẽ việc giữ mình bận rộn với thế giới bên ngoài là cách chúng ta tìm thấy để trốn tránh công việc thực sự mà chúng ta phải làm, đó là bên trong.

Một khi tìm thấy sự bình yên bên trong, trạng thái viên mãn, hạnh phúc này sẽ lan tỏa và ảnh hưởng đến thế giới bên ngoài. Vì vậy, nếu chúng ta thực sự muốn đóng góp cho hòa bình thế giới, chúng ta phải là ngọn lửa bình yên sống động và tìm thấy bên trong chính mình câu trả lời cho những xung đột, những câu trả lời mà chúng ta đang tìm kiếm bên ngoài. Và nếu nhìn kỹ vào mối quan hệ của mình với mọi người, chúng ta có thể thấy rằng mình đang tìm kiếm trong các mối quan hệ điều gì đó mà bản thân không thể chạm đến bên trong chúng ta. Chúng ta cảm thấy rằng mình thiếu nó, và vì các giác quan của chúng ta hướng đến thế giới bên ngoài, chúng ta nghĩ rằng mình có thể lấp đầy "sự thiếu thốn” đó bằng một mối quan hệ.

Ngay cả khi không nhận ra điều đó, chúng ta đã bước vào một mối quan hệ đầy kỳ vọng. Chúng ta đặt gánh nặng lên vai nhau khi mong đợi y trao cho mình thứ mà chỉ có mình mới có thể trao cho chính mình. Và kết quả hiển nhiên là sự thất vọng và tức giận. Vì vậy, chúng ta đối xử với mọi người theo những cách sai lầm. Giá trị của một người không nằm ở những gì họ có thể mang lại; họ quan trọng bởi vì họ là một con người, và với chúng ta, điều đó là đủ.

Khi chúng ta mong đợi họ phải thế này hay thế kia, phải làm điều này hay điều kia, chúng ta đang mở cánh cửa dẫn đến thất vọng. Và có lẽ người đó sẽ không làm chúng ta thất vọng; có lẽ họ sẽ cố gắng hết sức để vừa vặn với cái hộp nhỏ bé mà chúng ta đã tạo ra cho họ, nhưng họ sẽ làm như vậy với cái giá phải trả là hy sinh một phần con người họ. Và khi đó, chúng ta sẽ góp phần khiến người đó bất hạnh. Và không ai có thể hạnh phúc trên sự bất hạnh của người khác. Như Ramana đã nói, không có ai khác cả. Khi chúng ta tạo ra bất hạnh cho "người khác", thực ra chúng ta đang tự tạo ra bất hạnh cho chính mình. Ngay cả khi không nhìn thấy sự thật này, sự mù quáng của chúng ta cũng không thể thay đổi được trật tự của mọi viêc.

Vì vậy, hướng nội và tìm kiếm sự tĩnh lặng, bình yên, sự tĩnh lặng của tâm trí chính là cách tốt nhất, và có lẽ là duy nhất, để đóng góp cho hòa bình thế giới, đồng thời luôn ghi nhớ rằng hạnh phúc là sản phẩm phụ của hòa bình. Thật khó tin là sau hàng ngàn năm tìm kiếm công lý, bình đẳng xã hội và hòa bình, chúng ta vẫn chưa đạt được điều đó, vậy mà chúng ta vẫn không hề đặt câu hỏi về hướng đi mình đã chọn, hay về những phương tiện mình đã dùng để tìm kiếm chúng. Chẳng phải chúng ta cũng giống một người muốn đi về phương Bắc, lại bắt đầu đi về phương Nam vì dường như đó là con đường dễ dàng hơn sao?

Phải chăng đã đến lúc chúng ta nên thay đổi hướng đi và ít nhất hãy cân nhắc khả năng rằng sự thay đổi mà chúng ta đang tìm kiếm phải đến từ bên trong chính mình? Rằng dù chúng ta có cố gắng đến đâu, nó cũng không thể đến từ bên ngoài?

 

CLEMICE PETER

Bà Clemice Petter sống dưới chân núi Arunachala, Tiruvannamalai, Ấn Độ. Bà cũng là tác giả của cuốn Pathless Land, được xuất bản tại Ấn Độ và Brazil.

Theosophist Vol146No12_Sept 2025